Báo cáo kinh tế vĩ mô quý 1 năm 2016 của Viện nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) chỉ ra bối cảnh nặng nề của câu chuyện ngân sách tiếp tục thâm hụt. Cụ thể ngân sách năm 2015 ước tính thâm hụt 6,34%GDP. Mức thâm hụt này lớn hơn so với mục tiêu 5% GDP Quốc hội đưa ra. VEPR cho rằng tình trạng này đã diễn ra liên tục trong nhiều năm phản ánh tình trạng kỷ luật tài khóa lỏng lẻo

TS Nguyễn Minh Hồ cho biết nhiều khoản tiền tiêu trong Quý 4/2015 phải ứng tiền của quý 1/2016 nhưng Quý 1/2016 chưa kịp trả thì lại phải ứng tiếp của các quý sau để tiêu. “Đó là bối cảnh nặng nề, năm 2016, ngân sách phải dùng 24-25% phải trả nợ đến hạn của năm 2016”, TS Hồ nhận định.

Hơn nữa, việc một loạt Bộ trưởng mới nhậm chức khiến cho việc vận hành bộ máy ở các Bộ sẽ cần thời gian, điều này ít nhiều ảnh hưởng đến điều hành chính sách, tăng trưởng ổn định.

“Việt Nam năm 2016 kinh tế vẫn trong vùng trũng, vùng đáy, có khởi sắc, cất cánh còn ở phía sau”, TS Hồ khẳng định thực tế. Và năm 2016 được nhìn nhận là một năm khó khăn, ngay từ Quý 1/2016 các chỉ số đã nói lên điều đó khi tăng trưởng kinh tế gây thất vọng với mức đạt 5,46% do tăng trưởng công nghiệp suy yếu, sản xuất nông nghiệp khó khăn, kim ngạch xuất khẩu giảm 5,1% so với cùng kỳ và khả năng cải thiện thâm hụt ngân sách còn hạn chế.

TS Vũ Đình Ánh cho hay lo nhất đối với lạm phát 2016 không phải chỉ là câu chuyện giá mà là câu chuyện thâm hụt ngân sách, thiếu tiền gây ra lạm phát. Ông phân tích: Nếu vay nước ngoài không được phải xoay trong nước, tăng lãi suất huy động và rút ngắn thời gian phát hành trái phiếu chính phủ. Đây là nguyên nhân xuyên suốt trục 2016, nổi rõ dự báo về lãi suất huy động tăng để bù đắp thâm hụt ngân sách, tăng cường vay trong nước gây sức ép lên mặt bằng lãi suất Việt Nam.

Về câu chuyện dùng 1/4n ngân sách để trả nợ trong năm 2016, TS Ánh cho biết chi phí đầu tư chiếm gần 20%, chi thường xuyên trên 70%. Trả nợ gồm trả nợ gốc và trả nợ lãi nhưng hiện nay trả lãi gộp vào chi thường xuyên và trả nợ gốc đẩy ra ngoài tạo chênh lệch thâm hụt ngân sách theo chuẩn Việt Nam. Hiện thu ngân sách không đủ bù chi và căng thẳng hơn khi quy mô trả nợ gốc và lãi tăng.

TS Vũ Đình Ánh cho biết Việt Nam đang trong vòng xoáy trả nợ. Cụ thể, nợ phải trả đang trông cậy vào ngân sách, trong điều kiện chi thường xuyên tăng không đủ, chi đầu tư giảm, lại không có nguồn. Thu không đủ tiêu, đầu tư phải đi vay và đi vay để trả nợ vay, tạo ra vòng xoáy căng thẳng.

Vậy doanh nghiệp và người dân có phải gánh khoản trả nợ hay không? TS Ánh cho rằng thuế suất doanh nghiệp, thuế xuất khẩu nhập khẩu, thuế GTGT không tăng. Về chính sách không tăng thuế để bù đắp cho ngân sách. Nhưng trong thực tế điều hành, mỗi khoản thuế có dư địa thất thoát trong thu sẽ siết chặt hơn, giao chỉ tiêu thu cho các bộ phận liên quan, tăng cường kỷ luật thu hơn. Liên quan đến các khoản nợ thuế, nợ thuế cũ bị đòi, nợ thuế mới hạn chế. Cơ sở thu siết lại, áp lực thể hiện trong quá trình thực thi chính sách.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VEPR khẳng định: “Gánh nặng thuế phí doanh nghiệp thực sự là có”.

Trong báo cáo đánh giá bổ sung, thu ngân sách năm 2015 đạt 996,87 nghìn tỷ đồng vượt 15,9% so với dự toán và tăng 15,4% so với thu ngân sách năm 2014. Các nguồn thu ngắn hạn đang được đẩy mạnh thu để bù đắp thiếu hụt ngân sách do các nguồn thu từ dầu thô và xuất khẩu suy giảm. Thu tiền sử dụng đất năm 2015 đạt 67,55 nghìn tỷ đồng bằng 173,2% dự toán và tăng 1,5 lần so với mức thu năm 2014.

Trong bối cảnh nguồn thu còn gặp nhiều khó khăn, VEPR cho biết xu hướng tăng chi tiêu ngân sách vẫn không có dấu hiệu dừng lại. Tổng chi ngân sách nhà nước đạt 1262,87 tỷ đồng, tăng 19,1% so với tổng chi năm 2014, thâm hụt ngân sách ước tính ở mức 266 nghìn tỷ đồng.

Theo khảo sát của Bloomberg với 7 thương nhân, cho tới hết tháng 3, các nhà sản xuất cà phê tại Việt Nam đã bán 930.000 tấn, tương đương 58% sản lượng cà phê đã thu hoạch. Tốc độ này chỉ thấp hơn 4% so với thời điểm đạt đỉnh cách đây 2 năm và cao hơn nhiều tỷ lệ 49% của quý I/2015.

Các thương nhân dự báo rằng trong năm nay, tổng sản lượng cà phê được Việt Nam đưa ra thị trường sẽ đạt 1,6 triệu tấn, bằng với sản lượng năm 2015.

Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam cho biết các vùng cà phê của Việt Nam đang phải hứng chịu đợt hạn hán tồi tệ nhất kể từ những năm 1980 do ảnh hưởng của hiện tượng thời tiết El Nino. Các quốc gia xuất khẩu cà phê lớn khác như Brazil và Columbia cũng chịu tình cảnh tương tự nên giá của mặt hàng này đang tăng cao. Giá cà phê Robusta đã tăng 6,2% trong tháng 3 – mức tăng mạnh nhất kể từ tháng 6/2015.

Ông Phan Hùng Anh – Phó giám đốc Công ty kinh doanh cà phê Anh Minh – cho biết những người nông dân cần bán được cà phê để bù đắp cho khoản chi phí tưới tiêu phụ trội trong bối cảnh hạn hạn nghiêm trọng hiện nay. Bên cạnh đó, giá cà phê tăng cũng khuyến khích họ xuất kho nhiều hơn.

Giá cà phê Robusta đã chạm ngưỡng 1.534 USD/tấn trên sàn giao dịch ICE Futures Europe vào ngày 23/3 – mức cao nhất kể từ ngày 4/1. Sau một vài phiên giảm, giá cà phê đã phục hồi 1,8% lên mức 1.496 USD/tấn vào ngày 7/4.

Theo số liệu được Tổng cục Thống kê cung cấp, kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong quý I/2016 đã tăng 24% so với cùng kỳ năm trước lên mức 457.000 tấn.

Hạn hán nghiêm trọng

Ngày 1/4, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Trung ương dự báo khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ sẽ có lượng mưa thấp hơn 50-70% và nhiệt độ sẽ cao hơn 0,5-1 độ so với mức trung bình do tình trạng hạn hán và thiếu nước trầm trọng tiếp tục kéo dài.

Tình trạng khô hạn kéo dài sẽ còn làm khổ người dân trồng cà phê

Báo Tuổi Trẻ ngày 5/4 cho biết 118 trong tổng số 599 hồ chứa nước tại Đắk Lắk đã khô cạn và không thể sử dụng được nữa. Con số này trong năm 2015 chỉ là 30 hồ.

Ông Phan Hùng Anh cho biết mưa vẫn rải rác trong khu vực nhưng lượng mưa không đáng kể kèm theo nhiệt độ không khí cao khiến nước bay hơi nhanh hơn. Nếu tháng 4 tiếp tục khô nóng như hiện nay, sẽ có rất nhiều vấn đề cần phải giải quyết.