Với việc giảm thuế của hàng nghìn mặt hàng về mức 0%-5% - khi Việt Nam gia nhập Cộng đồng kinh tế ASEAN - đã tạo ra thách thức không nhỏ không chỉ đối với các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa, mà ngay chính các doanh nghiệp kinh doanh phân phối, các nhà trung chuyển hàng hóa từ khâu sản xuất tới tay người tiêu dùng.

Trong khi đó, thời gian qua trên thị trường bán lẻ đã có nhiều cuộc “bắt tay”, liên doanh, liên kết với “khối ngoại” cũng đã ít nhiều thu hẹp thị phần phân phối sản phẩm hàng hóa tiêu dùng trong nước. Do vậy, việc bắt tay liên kết giữa các doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp phân phối được nhận định sẽ giúp người tiêu dùng Việt Nam ưu tiên và tự nguyện sử dụng hàng Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh, hội nhập ngày càng gay gắt.

Thị trường bán lẻ cần thiết có việc bắt tay liên kết giữa các doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp phân phối. (Ảnh minh họa: KT)

Theo chuyên gia kinh tế, TS. Trần Du Lịch, lợi thế cạnh tranh là quan trọng, nhưng quan trọng hơn chính là chất lượng sản phẩm hàng hóa và phong cách phục vụ của doanh nghiệp Việt còn yếu hơn nhiều so với các nước trong khu vực. Nhược điểm lớn nhất của thị trường nội địa hiện nay là thiếu chính sách và quan điểm phát triển một cách minh bạch, rõ ràng để khuyến khích các doanh nghiệp Việt phát triển hệ thống phân phối nội địa.

“Chính sách phát triển thị trường nội địa cân đối với đầu tư nước ngoài. Khuyến khích phát triển thị trường nội địa là mảng phân phối nội địa. Hiện nay, các mạng phân phối đang thay các chợ truyền thống, mặc dù mới chiếm 25% thị phần thương mại nội địa, nhưng xu hướng này nó sẽ phát triển rất nhanh và nó sẽ tác động mạnh tới sản xuất, bởi vì các hệ thống phân phối, mạng phân phối sẽ là nơi đặt hàng cho sản xuất”, TS. Trần Du Lịch nhận định.

Chỉ rõ những khó khăn của thương mại nội địa, ông Phạm Đình Đoàn, Phó Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam cũng cho rằng, phát triển thị trường nội địa gặp khó không chỉ xuất phát từ các nhà kinh doanh bán lẻ Việt còn nhiều yếu kém, việc phân phối các sản phẩm nội địa - sản xuất trong nước gặp khó còn do chính các nhà sản xuất trong nước chưa ý thức được tầm quan trọng của hệ thống phân phối, chưa quan tâm tới vấn đề marketing, xây dựng thương hiệu để tạo ra lợi thế cạnh tranh.

Vì vậy, ông Phạm Đình Đoàn cho rằng, cùng với những hỗ trợ từ phía nhà nước thì bản thân các doanh nghiệp cũng cần coi trọng xây dựng hình ảnh thương hiệu song hành với nâng cao chất lượng sản phẩm hàng hóa.

“Trong việc hoạch định, xây dựng các doanh nghiệp phân phối bán lẻ cần có sự thảo luận cởi mở giữa Nhà nước và các doanh nghiệp lớn. Trong khi miếng bánh thị trường không quá lớn nhưng vẫn xảy ra tình trạng như “quân ta đánh quân mình”, rất nhiều các doanh nghiệp trong nước tự “đánh nhau”, cạnh tranh không lành mạnh khiến tất cả các doanh nghiệp đều yếu, điều này đã tạo cơ hội lớn cho các doanh nghiệp nước ngoài tiến hành thâu tóm”, ông Đoàn cho biết.

Theo tờ Dealstreetasia, chính sách này có thể dựa trên bộ luật chứng khoán hiện có nhằm tránh tình trạng chồng chéo hay nhầm lẫn khi ban hành. Rất có thể khung quy định mới sẽ bao gồm những ưu đãi về thuế cùng một khuôn khổ pháp lý phù hợp nhằm thu hút các nhà đầu tư quốc tế lớn.

Hiện Việt Nam mới chỉ có số lượng không nhiều những startup nhỏ cùng vài công ty quốc tế lớn như CyberAgent Ventures, IDG Ventures, 500 Startups, Golden Gate Ventures. Một khung pháp lý thích hợp sẽ thúc đẩy hơn nữa dòng tiền đầu tư vào các startup nội địa.

Để đáp ứng việc xây dựng những ưu đãi nhằm thu hút vốn đầu tư cho các startup trong nước, chính phủ Việt Nam đã tiến hành một loạt các cải cách.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ chịu trách nhiệm xây dựng những quy định mới nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ cũng như các startup nhỏ.

Sau 8 năm đầu tư vào Việt Nam, ông Nguyễn Mạnh Dũng, người quản lý thị trường Việt Nam và Thái Lan của CyberAgent Ventures nhận định đã có sự cải tiến trong môi trường startup ở Việt Nam khi ngày càng có nhiều các nhà khởi nghiệp, nhà đầu tư cũng như sự hỗ trợ từ phía chính phủ.

Mặc dù thị trường startup Việt Nam đang ngày càng sôi động nhưng việc thiếu một khung pháp lý thích hợp đã khiến nhiều tập đoàn đầu tư mạo hiểm trùn chân khi muốn tiếp cận thị trường này.

Hơn nữa, quy mô thị trường không thực sự lớn và việc thoái vốn khỏi thị trường còn gặp nhiều trở ngại cũng là những nguyên nhân cản trở nhiều hãng đầu tư mạo hiểm tiếp cận Việt Nam.

Trong một cuộc hội thảo gần đây về đầu tư mạo hiểm, nhiều chuyên gia cho rằng hầu hết các quỹ đầu tư đăng ký kinh doanh tại những thiên đường thuế như Singapore hay quần đảo Cayman nhằm tận dụng sự ưu đãi về thuế.

Vì vậy, nhiều chuyên gia khuyến nghị chính phủ nên đơn giản hóa các thủ tục về thuế đối với những nhà đầu tư mua ít hơn 50% cổ phần, hoặc phân loại thuế giữa những khoản đầu tư vào công ty niêm yết và startup nhằm tạo điều kiện cho các tập đoàn đầu tư mạo hiểm.

Theo ông Lê Huỳnh Kim Ngân, người sáng lập của SeedforAction, nhà nước không nhất thiết phải tham gia vào quá trình gọi vốn bởi vốn tư nhân trên thị trường còn rất lớn và vẫn chưa được huy động hết. Những gì chính phủ cần làm hiện nay là xây dựng và ban hành những chính sách hỗ trợ thị trường.

Hầu hết những khoản đầu tư vào các startup tại Việt Nam trong vài năm qua đến từ người thân, bạn bè hoặc chỉ gọi vốn một lần (serie A), trong khi nhiều hãng đầu tư mạo hiểm quốc tế lại chỉ mới tham khảo và xem xét cơ hội đầu tư tại Việt Nam.

2 năm trước, nhận định ngành khoáng sản sẽ có một tương lai sáng sủa, vị đại gia nọ đã quyết định mua lại một công ty khoáng sản niêm yết trên sàn. Sau thương vụ mua vỏ đổi ruột ấy, giá cổ phiếu cũng đã làm mưa làm gió được một số phiên. Nhưng đến nay, tình hình kinh doanh của công ty khoáng sản này vẫn chưa có gì khởi sắc, còn giá cổ phiếu ngày một đi xuống.

Ông chủ của doanh nghiệp nói rằng, mình đã tính sai đường và giờ chỉ hoạt động cầm chừng chờ nền kinh tế Trung Quốc phục hồi, vì đó là đối tác lớn nhất của các doanh nghiệp khoáng sản Việt Nam.

Một nửa số doanh nghiệp khoáng sản sụt giảm cả doanh thu lẫn lợi nhuận

Từ khi Chỉ thị 02/CT-TTg được ban hành năm 2012 cấm xuất khẩu khoáng sản thô trừ dầu mỏ và than đá, ngành này bắt đầu rơi vào giai đoạn khó khăn.

Không những thế, trong năm 2014, mức thuế khai thác tài nguyên được điều chỉnh tăng và tình trạng sụt giảm của giá nguyên vật liệu trên thị trường thế giới càng đẩy các doanh nghiệp khai thác khoáng sản lâm vào tình trạng khó khăn hơn.

Bởi thế, một số doanh nghiệp dù đã chuyển hướng từ khai thác, xuất khẩu thô sang sản xuất với sản phẩm titan, thì việc thuế xuất khẩu tăng và giá nguyên liệu thô giảm mạnh cũng khiến họ không tránh khỏi một kết quả kinh doanh bết bát.

Thống kê trong 20 doanh nghiệp khoáng sản đang niêm yết trên HOSE và HNX, có khoảng 13 doanh nghiệp công bố kết quả kinh doanh năm 2015 thì chỉ có một vài gương mặt khả quan như Khoáng sản Á Cường (mã: ACM) với doanh thu 276,5 tỷ - tăng 221% và lợi nhuận sau thế 46 tỷ - tăng 291%, khoáng sản A Lưới (mã: ALV) với lợi nhuận sau thuế gần 3 tỷ - tăng 4 lần so với năm 2014 và khoáng sản Hòa Bình (mã:KHB) với lợi nhuận 1,6 tỷ - tăng 169%.

Còn lại, có một nửa bị sụt giảm cả doanh thu và lợi nhuận. Nhiều doanh nghiệp vẫn đang ở trong tình trạng lỗ lũy kế.

Công ty khoáng sản Bình Định (mã: BMC) vốn là một doanh nghiệp làm ăn hiệu quả và từng là một ngôi sao của làng khoáng sản với thị giá cổ phiếu từng có lúc lên tới 600.000 đồng. Tuy nhiên, năm 2015, doanh thu của công ty giảm 20% và lợi nhuận giảm 43%. Mức sụt giảm này vẫn còn thấp hơn công ty Cmistone Việt Nam (mã: CMI) với lợi nhuận 2015 giảm 77% so với năm 2014.

Một số doanh nghiệp khác cũng rơi vào cảnh sa sút như khoáng sản Hà Giang (mã: HGM) giảm 32% lợi nhuận, Khoáng sản Hưng Long (mã:KHL) giảm 15%, Khoáng sản Đầu tư và phát triển KSH (mã: KSH) giảm 40%, khoáng sản Fecon (mã: FCM) giảm 12%...

Và không thể không kể đến khoáng sản Na Rì Hamico (mã: KSS) với sự kiện Chủ tịch HĐQT và Kế toán trưởng bị khởi tố. Doanh thu của công ty giảm 95% và lợi nhuận giảm từ gần 4 tỷ xuống còn 149 triệu đồng.

Cổ phiếu khoáng sản chỉ còn giá “rau dưa trà đá”

Các cổ phiếu khoáng sản niêm yết trên 2 sàn có sự phân hóa rất lớn. Nhiều cổ phiếu ở trong tình trạng không có thanh khoản như BKC của khoáng sản Bắc Cạn, MIM của khoáng sản và cơ khí, SQC của khoáng sản Quy Nhơn.

Dẫu có kết quả kinh doanh sa sút nhưng những cổ phiếu như BMC, CMI, KHL, KSH, KSS vẫn còn có thanh khoản khá tốt. KSA của khoáng sản Bình Thuận nổi bật với khối lượng giao dịch vài triệu đơn vị/phiên.

Song dù thế nào, những cổ phiếu này đều có chung xu hướng là giảm giá liên tục, ít nhất trong vòng 1 năm trở lại đây.

Lác đác một số cổ phiếu tăng giá rất tốt suốt 1 năm qua như KSB của khoáng sản và xây dựng Bình Dương, LBM của khoáng sản Lâm Đồng,

Trong một hoàn cảnh khác, có doanh nghiệp đạt kết quả kinh doanh khá tốt nhưng thanh khoản thấp và giá cổ phiếu “rau dưa” như ALV của khoáng sản A Lưới hay ACM của khoáng sản Á Cường. ACM mới lên sàn trong năm 2015 với vốn điều lệ 510 tỷ đồng – được kỳ vọng là một tân binh lớn có diến biến giá khả quan trong ngành khoáng sản.

Tuy nhiên có lẽ doanh nghiệp đã chọn thời điểm niêm yết không phù hợp khi không chỉ ngành khoáng sản “hết thời” mà cả thị trường chứng khoán chứng khoán thế giới và Việt Nam đều đang chao đảo. Giá cổ phiếu này đã sàn liên tục trong 10 phiên từ ngày 14/08 - 27/08, rớt xuống mức giá 3.400 đồng và hiện đang có giá 4.500 đồng.

Các Doanh nghiệp khoáng sản lại có thêm một năm buồn. Không những thế, từ ngày 1/7/2016, Nghị quyết 1084/2015/UBTVQH13 về việc ban hành biểu mức thuế suất thuế tài nguyên bắt đầu có hiệu lực thi hành. Theo đó, thuế suất đối với nhóm khoáng sản kim loại sẽ tăng thêm 2 - 3% và ở mức 10 - 20%.

Song vị đại gia nói trên cho biết, mặc dù kinh tế vĩ mô có vẻ không khởi sắc nhưng về “vi mô”, các đối tác bên Trung Quốc đã quay lại với các hợp đồng mới. Ông cho rằng các doanh nghiệp khai khoáng sẽ bớt bi quan hơn hiện tại.