“Ngân sách của Ả-rập đang bị thâm hụt và khả năng cao sẽ rơi vào tình trạng bất ổn ngay cả ở mức giá dầu hiện tại lẫn mức giá dự báo. Về cơ bản, mô hình tăng trưởng kinh tế của Ả-rập bị điều khiển bởi giá dầu. Do đó nỗ lực cân bằng ngân sách là mục tiêu đúng đắn”, ông Masood Ahmed nói thêm.

Ngày 25/4, Ả-rập xê út công bố bản kế hoạch tầm nhìn 2020, theo đó chuyển hướng phát triển kinh tế ra ngoài sản xuất dầu mỏ sau 15 năm giữ vai trò chủ đạo. Bản kế hoạch bao gồm tái cấu trúc chính phủ, giải quyết vấn đề ngân sách và thay đổi chính sách nhằm thiết lập bộ thước đo tư nhân hóa, thành lập quỹ đầu tư quốc gia được coi là lớn nhất thế giới.

Trao đổi với CNBC, Thái tử dự bị Ả-rập cho biết, Quỹ đầu tư quốc gia Ả-rập có thể đạt 3.000 tỷ USD. Hôm qua, Ả-rập xác nhận kế hoạch bán cổ phần công ty dầu mỏ quốc gia – dự kiến có giá giá trị vốn hóa hơn 2000 tỷ USD.

Cần thu hút đầu tư từ khối tư nhân

Nói về vấn đề then chốt đối với Ả-rập hiện nay, ông Ahmed đặt ra nghi vấn, liệu Ả-rập có chắc chắn về năng lực tổ chức và công cụ thực hiện những mục tiêu đề ra hay không? Ông hy vọng Ả-rập và các quốc gia láng giềng sẽ thu hút nguồn vốn đầu tư tư nhân.

“Tôi cho rằng nguồn gốc tăng trưởng phần lớn không phải từ đầu tư công mà cần xuất phát từ khối tư nhân vì mô hình tăng trưởng của Ả-rập và nhiều quốc gia vùng Vịnh từ trước đến nay là nhà nước đóng vai trò chính trong đầu tư và là một chủ thể kinh tế. Trong tương lai, các hoạt động thu hút nguồn vốn phải đến từ khối tư nhân và nhà nước quay trở lại vai trò điều tiết truyền thống.”

Doanh thu dầu giảm

IMF mới đây cảnh báo giá dầu rẻ sẽ mở ra thực tế mới cho Trung Đông. Sức tăng trưởng sản xuất dầu tại các quốc gia trong khu vực sẽ làm cho dầu mãi mãi ở mức giá thấp, thêm vào đó xung đột khu vực sẽ ngày càng sâu sắc.

Trong báo cáo mới nhất về khối MENAP, IMF cho rằng GDP năm 2016 dự kiến tăng khoảng 3% so với năm ngoái do sản lượng dầu tăng ở Iraq và châu Âu dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Iran.

Tuy nhiên, IMF cũng cảnh báo rằng tăng trưởng GDP từ các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ dự kiến sẽ giảm sâu hơn trong năm nay do phía này thắt chặt cho tiêu công nhằm đối phó với giá dầu giảm.

Ông Ahmed nhận định, năm ngoái các quốc gia xuất khẩu dầu thất thoát 390 tỷ USD doanh thu xuất khẩu trong đà lao dốc của giá dầu. Năm nay con số này dự kiến sẽ giảm tiếp 140 tỷ USD.

Mục đích của việc này là tăng doanh thu từ dầu thô Urals nhờ ngắt cơ chế thiết lập giá với giá dầu Brent, chuẩn giá dầu được sử dụng nhiều nhất thế giới. Ngoài ra, động thái này cũng là để ngưng niêm yết giá dầu bằng đô la Mỹ.

“Mục đích là tạo ra một hệ thống, nơi dầu thô Nga được định giá và giao dịch công bằng, thẳng thắn”, ông Alexei Rybnikov, chủ tịch Sàn Giao dịch Hàng hóa St. Petersburg, hay còn gọi là Spimex, nói qua điện thoại.

Nga xuất khẩu khoảng một nửa dầu thô họ sản xuất, và từ lâu đã phàn nàn về mức giảm giá của loại dầu có chất lượng thấp hơn là Urals khi so sánh với mức giảm giá của dầu thô Brent Biển Bắc, loại vốn được đánh giá bởi hãng Platts. Nga đang đối mặt với viễn cảnh thâm hụt ngân sách tồi tệ nhất từ năm 2010 và cần triệt để từng USD doanh thu dầu khí.

Có thị trường kỳ hạn riêng sẽ cải thiện khả năng định giá dầu của Nga, cũng như giúp các doanh nghiệp nước này tạo thêm thu nhập từ giao dịch thương mại, ông Rybnikov nói.

Tuy vậy, nhà phân tích Richard Mallinson thuộc hãng Energy Aspects cho hay: “Thực tế là Điện Kremlin luôn có khả năng tham gia sâu vào ngành công nghiệp dầu mỏ Nga. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng đề xuất trên có thể được lập ra để cố gắng đẩy giá lên cao hơn, và điều đó không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với việc định giá hiệu quả”.

Nhà phân tích thị trường dầu mỏ Ehsan Ul-Haq thuộc hãng KBC Energy Economics cho rằng mức điều chỉnh khối lượng xuất khẩu dầu thô của Nga cũng có thể có động cơ chính trị. Ngoài ra, biến động đồng rúp Nga cũng khiến nhiều doanh nghiệp e ngại.

Để thu hút các nhà đầu tư, Ngân hàng Trung ương Nga đang rục rịch sửa đổi luật nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp nước ngoài tiếp cận các loại hàng hóa được giao dịch của nước này. Ngân hàng sẽ hỗ trợ Spimex trong việc bắt đầu định giá dầu xuất khẩu. Các hãng năng lượng Nga lớn như Rosneft, Lukoil và Gazprom ủng hộ thị trường tương lai mới và có thể trở thành những cái tên làm nên thị trường.

Moscow không đơn độc trong nỗ lực thay đổi việc định giá dầu thế giới. Trung Quốc, cùng với Mỹ là một trong hai nước nhập khẩu dầu lớn nhất, đã có hai thập kỷ thực hiện điều tương tự. Iran và Venezuela, hai trong số các thành viên thuộc Tổ chức các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) đã giao dịch dầu thô sử dụng đồng tiền khác thay cho USD.